जितिया व्रत र जिमुतवाहनको कथा

राजबिराज, १ असोज । सनातन धर्ममा सन्तान प्राप्ति र शुभ कामनाका लागि धेरै प्रकारका व्रत र पर्वहरूको उल्लेख गरिएको छ । यी मध्ये जितिया पनि एक हो । हिन्दू पंचांग को अनुसार हरेक वर्ष आश्विन महिनाको कृष्ण पक्षको अष्टमीका दिन जितिया व्रत मनाइन्छ। महिलाले आफ्ना सन्तानको सुख, समृद्धि र दीर्घायुको कामना गर्दै यो व्रत मनाउने गर्दछन् । जितिया व्रतको पालना गर्दा बालबालिकाको दीर्घायु हुने र जीवनमा कुनै प्रकारको विपत्ति नआउने जनविश्वास रहेको छ । जितिया व्रतको दिन व्रत राखेर साँझमा राम्रोसँग स्नान गरी पूजाआजा गर्ने  गरिन्छ । कथा बिना जितिया व्रत अधुरो मानिन्छ भने जन विश्वास छ।

जितिया व्रत कथा

यस व्रतको सम्बन्धमा भगवान शंकरले माता पार्वतीलाई भनेका थिए कि यो व्रत सन्तान को रक्षाको लागि गरिन्छ । यस व्रतसँग जोडिएको किंवदन्ती , जुन जिमुतावाहनसँग जोडिएको छ । सत्ययुगमा गन्धर्वहरूका एक राजकुमार थिए, जसको नाम जिमुतवाहन थियो । उहाँ असल आचरण, सत्यवादी, धेरै उदार र परोपकारी हुनुहुन्थ्यो । जिमुतवाहनलाई सिंहासनमा राखेर उनका पिता वनमा वानप्रस्थी जीवन बिताउन गए । जीमुतवाहनलाई राजदरबार मन परेन । राजदरबारको जिम्मेवारी आफ्ना दाजुभाइलाई छोडेर बुबाको सेवा गर्ने उद्देश्यले वन तिर लागे । वनमै उनको मलयावती नामकी केटीसँग विवाह भयो ।

जङ्गलमा हिड्दै गर्दा, एक दिन उनी धेरै टाढा गएका थिए, उनले एउटी वृद्धा रोइरहेको देखे । उसको मुटु छियाछिया भयो । वृद्धालाई रुनुको कारण सोध्दा उनले भनिन्– म नागवंशकी नारी हुँ । मेरो एउटा मात्र छोरा छ । सर्पहरूले पंक्षी राजा गरुडलाई दिनहुँ एउटा सर्प खान दिने वाचा गरेका छन् । आज मेरो छोरा शंखचुडको बलिदानको दिन हो । जिमुत्वाहनले वृद्धालाई आश्वस्त पार्दै भनिन्– नडराऊ, म तिम्रो छोराको ज्यान बचाउनेछु । आज तिम्रो छोराको सट्टामा रातो कपडाले ढाकेर ढुंगामा सुतेर बस्नेछु। जिमुतावाहनले शंखचुडको हातबाट रातो कपडा लिएर बेह्रेर स्थिर ढुङ्गामा पल्टे ।

गरुडजी आएर रातो कपडाले बेरिएको जिमुत्वाहनलाई पंजाले समातेर पहाडको टुप्पोमा बसे । यसैबीच आफ्नो पकडमा रहेको प्राणीको आँखामा आँसु देखेर गरुड छक्क परे । उनको परिचय सोध्दा जिमुतवाहनले सम्पूर्ण कथा सुनाए । गरुड जी उनको बहादुरी र अरूको जीवन बचाउनको लागि आफ्नो बलिदान गर्ने भावनाबाट धेरै प्रभावित भए । उहाँले जिमुत्वाहनलाई जीवन दिनुभयो र सर्पको बलि नदिने प्रतिज्ञा पनि गर्नुभयो । जिमुतावाहनको त्याग र साहसले नाग जातिको उद्धार भयो । त्यसबेलादेखि बच्चाहरूको सुरक्षा र खुशीको लागि जीमुत्वाहनको पूजा सुरु भयो । यो व्रत कठिन छ, तर यो धेरै फलदायी पनि छ ।